Sporda Zihinsel Sağlamlık

Günlük hayatımızda olağan seyrimizde yaşarken önümüze çıkan problemlerle baş etmek için çeşitli yöntemler kullanırız. Bazen savunma mekanizmalarıyla, bazen stres azaltıcı faaliyetlerde bulunarak veya farklı yöntemlerle kaygı yaratan durumun üstesinden gelmek isteriz. Sporcular da aynı şekilde antrenmanları sırasında veya öncesinde/sonrasında yaşadıkları sporcular arasındaki yaşanan olumsuz diyaloglar,aşırı antrenmanın yarattığı yorgunluk,yarışma stresi ve heyacanı,hava durumunun çok sıcak/soğuk olması gibi dış etkenler gibi olumsuz durumlardan etkilenebilmekte ve bu durum performanslarına olumsuz olarak etki etmektedir.

Bu gibi olumsuz durumların sporcunun performansını etkilememesi için fiziksel güçten sonraki en önemli olan konulardan biri;sporcunun zihinsel sağlamlılığının güçlü olmasıdır.

Zihinsel sağlamlılık kavramı,genellikle; esneklik, güven, bağlılık, inanç, konsantrasyon ve baskıyla başa çıkma yeteneği gibi özellikleri yansıtmaktadır. (Dewhurst ve ark., 2012)(akt:Seydaoğulları,2018)

Jones ve arkadaşları (2002)  ise zihinsel dayanıklılığı genel olarak sporun sporcuya yüklediği yarışma, antrenman ve hayat tarzından kaynaklanan birçok beklentiye karşılık vermede rakiplerden daha iyi başa çıkma; özel olarak ise kararlı, odaklanmış, kendine güvenen ve baskı altında kontrollü kalmada rakiplere göre daha devamlı ve iyi olmayı sağlayan, doğuştan ya da geliştirilmiş psikolojik üstünlük olarak tanımlamıştır. (akt:Seydaoğulları,2018)

Psikolojik sağlamlığı etkileyen 4 temel bileşen bulunmaktadır.Bu bileşenler İngilizce baş harflerinden oluşan 4C olarak da bilinir:

Kontrol (Control) : Aynı anda birçok çalışmayı kontrol altında tutabilmektir.Duygusal ve yaşam kontrolü olarak iki alt boyuta ayrılır.

Mücadele(Challenge):Yaşanılan zorlukları,sorunları tehdit olarak değil,kendini güçlendirmek için bir fırsat olarak görmektir.

Bağlılık (Commitment): Yaşanan engeller ve güçlükler ne olursa olsun hedefe ulaşmak,görevi başarılı şekilde yürütebilimektir.

Güven (Confidence): İşler ters gitse bile kendine olan inancını sürdürebilmektir.Yeteneklerine güven ve kişiler arası güven olmak üzere iki alt boyuta ayrılır.

Sporda zihinsel sağlamlılığın önemli olduğu durumlara örnek verelim;

Yüzme şampiyonasında yarışan bir yüzücüsünüz,son finale girmek üzeresiniz son hazırlıklar yapılıyor yanınızdaki rakip sporcu size karşı sözel sataşmada bulunup geçen seneki performansınızın çok kötü olduğunu ve bu senede şansınızın olmadığını dile getiriyor. Acaba içselleştirip psikolojik hazırlığımızı bozmamız mı yoksa ilgilenmeyip hatta gülüp geçip,yarışmaya mı odaklanmak yararımıza?

Futbol maçına sahaya çıktınız,deplasmandasınız, şutlar-çalımlar gayet iyi bir şekilde oyunu sürdürmektesiniz.Fakat seyircilere yaklaştığınızda hakkınızda kötü lakap takılarak tezahürat yapıldığını duydunuz? Duymazdan gelip maça devam mı edeceksiniz,yoksa modunuzun düşmesine izin mi vereceksiniz?

Kano yarışçısısınız,yarışmadan önce hava durumunun güzel olacağını varsaydınız fakat yağmurlu ve soğuk bir havada yarışmaya denk geldiniz? Performansınızda bir değişme olur mu?

Bunun gibi birçok örnek verilebilir.Önemli olan nokta ise bu gibi zorlu veya beklenmedik durumlarda bile motivasyonun kaybolmamasını sağlamaktır.Bunun yolu da sporcu ile psikolojik beceri antrenmanları ile zihinsel sağlamlılığın çalışılmasıdır.Fiziksel beceriler nasıl ki antrenmanlar ile zamanla güçleniyorsa,psikolojik beceriler de çalışıldıkça güçlenmektedir.

Yazıma son vermeden önce Slovakya Piestany Durgunsu Kano yarışmalarında altın ve bronz madalya getiren Türkiye Olimpik Hazırlık Merkezi(TOHM) Sakarya Kano sporcularını tekrar tebrik ederim J

Kaynaklar:

http://www.sporpsikologu.club/2016/04/psikolojik-saglamlk.html

Sporda Zihinsel Dayanıklılık Ölçeği Geliştirme Çalışması,Ömer Seydaoğulları,Yüksek Lisans Tezi,2018